ปวด ประจำเดือน รุนแรง ภัยเงียบของสาวโสด
ผู้หญิงไทยจำนวนมากไม่รู้ว่าอาการปวด ประจำเดือน หรือ “เมนส์” ที่รุนแรงบางครั้งถึงขั้นนอนซม เป็นลม ไม่ได้เป็นเพียงอาการทั่วๆ ไป แต่มีต้นเหตุมาจากโรคที่เรียกว่า “เยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่(Endometriosis)” ซึ่งพบได้ในผู้หญิงทั่วโลก รวมถึงผู้หญิงไทย
จากสถิติผู้หญิง 100 คนพบว่าเป็นโรคนี้อย่างน้อย 15 คน และพบว่าร้อยละ 50 ของผู้หญิงที่มีบุตรยากจะเป็นโรคกลุ่มนี้ กลุ่มเสี่ยงมักเป็นผู้หญิงที่เริ่มมีประจำเดือนครั้งแรกเร็ว หรือเข้าสู่วัยทองช้ากว่าปกติ ผู้หญิงที่มีประจำเดือนออกมานานหลายวัน รวมทั้งผู้หญิงที่มีประจำเดือนถี่ๆ มีมารดา พี่สาว หรือน้องสาวเป็นโรคนี้ สำหรับช่วงอายุที่ตรวจพบเป็นโรคนี้บ่อย มักเป็นสาวโสดช่วงอายุ 25-35 ปี
รศ.นพ.อัมพัน เฉลิมโชคเจริญกิจ หัวหน้าสาขาวิชาการใช้กล้องเพื่อส่องตรวจและรักษาทางนรีเวชวิทยา ภาควิชาสูติศาสตร์นรีเวชวิทยา คณะแพทย์ศาสตร์ ศิริราชพยาบาล อธิบายว่า ในปัจจุบันโรคนี้พบได้บ่อยขึ้น เนื่องจากแนวโน้มของผู้หญิงไทยแต่งงานและมีบุตรช้า
มีทฤษฎีที่อธิบายสาเหตุของการเกิดโรคเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่ แต่ทฤษฎีที่ได้รับความเชื่อถือมากที่สุดระบุว่า เกิดจากการไหลย้อนกลับของเมนส์เข้าสู่ช่องท้องบริเวณอุ้งเชิงกราน ร่วมกับปัจจัยทางพันธุกรรมและระบบภูมิคุ้มกันที่ส่งเสริมทำให้เกิดโรคนี้ เนื่องจากโดยทั่วไปเยื่อบุโพรงมดลูกจะตอบสนองต่อฮอร์โมนที่มีการเปลี่ยนแปลงเป็นรอบๆ ซึ่งจะหนาขึ้นเพื่อพร้อมต่อการฝังของตัวอ่อนเมื่อมีการตั้งครรภ์ หากไข่ที่ตกในเดือนนั้นและไม่ได้รับการปฎิสนธิกับน้ำเชื้อของเพศชาย(สเปิร์ม) หรือไม่มีการฝังของตัวอ่อน เยื่อบุโพรงมดลูกจะหลุดลอกออกมาผ่านช่องคลอดเกิดเป็นประจำเดือนในแต่ละรอบเดือน ดังนั้นประจำเดือนจึงเป็นเลือดประจำเดือนที่เกิดจากการหลุดลอกของเยื่อบุโพรงมดลูกนั้นๆ ดังนั้น คุณผู้หญิงท่านใดที่มีประจำเดือนมาก และปากมดลูกแคบ จึงทำให้ประจำเดือนที่ไหลออกมาบางส่วนไหลวนเข้ามาอยู่ในช่องท้องบริเวณอุ้งเชิงกราน เนื่องจากประจำเดือนซึ่งมาจากเยื่อบุโพรงมดลูกที่หลุดลอกออกมา บางส่วนยังเป็นเซลล์ที่มีชีวิต เมื่อไหลเข้ามาในช่องท้องบริเวณอุ้งเชิงกรานได้ เซลล์เยื่อบุโพรงมดลูกเหล่านี้ ยังคงตอบสนองต่อการเปลี่ยนแปลงของฮอร์โมนในแต่ละรอบเดือนจึงเกิดการหลุดลอกทุกรอบเดือนตามอวัยวะต่างๆ ที่มันเกาะติด ทำให้พื้นผิวของอวัยวะเหล่านี้เกิดบาดแผลอักเสบ จากการหลุดลอกทุกรอบเดือน จึงทำให้เกิดพังผืดระหว่างอวัยวะที่อยู่ใกล้เคียงเกิดการดึงรั้งอวัยวะต่างๆ ในอุ้งเชิงกรานและมีการสะสมของเลือดประจำเดือนบริเวณดังกล่าวทุกเดือน เลือดเก่าๆ ที่สะสมมักจะมีสีดำคล้ำข้นคล้ายช็อกโกแลต และกลายเป็นถุงน้ำ จึงนิยมเรียกโรคนี้ว่า โรคช็อกโกแลตซีสต์ การเกิดแผลอักเสบขณะมีเมนส์ และพังผืดที่ดึงรั้งอวัยวะต่างๆ ในอุ้งเชิงกราน ทำให้ผู้หญิงที่เป็นโรคนี้ปวดประจำเดือนอย่างรุนแรง และยังอาจมีอาการปวดอื่นๆ ที่สัมพันธ์กับการมีประจำเดือน เช่น ปวดร้าวที่หลังหรือที่ขา ปวดถ่ายอุจจาระหรือปัสสาวะอย่างบอกไม่ถูกขณะมีประจำเดือน บางรายอาจจะมีอาการเจ็บขณะมีเพศสัมพันธ์ หรือบางรายอาจไม่เคยมีอาการปวดเลยแต่กลับมีปัญหามีบุตรยาก
ภาพแสดงการเกิดพังผืด บริเวณอุ้งเชิงกราน
คุณผู้หญิงจำนวนมากมีอาการปวดท้องประจำเดือนนานนับสิบปี โดยไม่ทราบว่าการไม่ไปพบแพทย์จะทำให้โรคทวีความรุนแรงมากขึ้นอย่างคาดไม่ถึง รศ.นพ.อัมพัน ยกตัวอย่างว่า รอยโรคที่สะสมนับสิบปีโดยไม่ได้รับการรักษา ทำให้อวัยวะสำคัญต่างๆ ในอุ้งเชิงกรานถูกทำลายจากรอยโรค เช่น มดลูก ท่อนำไข่ รังไข่ เมื่ออวัยวะสืบพันธ์ุเหล่านี้ถูกทำลายจึงทำให้มีบุตรยากนอกจากนี้ อาจทำให้ท่อไตตีบตัน เกิดพังผืดหนากินทะลุกระเพาะปัสสาวะ เกิดการอักเสบ หากไปเกาะอยู่ที่ลำไส้ก็สามารถทำให้ลำไส้ตีบตัน
สำหรับการรักษาด้วยยา มักจะใช้ในผู้หญิงที่มีอาการไม่รุนแรง หรือเคยผ่าตัดมาแล้วไม่ดีขึ้น และใช้เสริมหลังการผ่าตัดเพื่อป้องกันการเกิดซ้ำในอนาคต มียาหลายชนิดที่นิยมใช้ในการรักษาโรคนี้ในปัจจุบัน แต่ยาที่ดีควรมีผลข้างเคียงต่ำ โดยมีระดับเอสโตรเจนต่ำหรือไม่มีเลย หากรักษาด้วยยาแล้วไม่ได้ผล มีรอยโรครุนแรง หรือผู้ป่วยที่ต้องการมีบุตรมีความจำเป็นต้องรักษาด้วยการผ่าตัดเพื่อเลาะรอยโรคออก เนื่องจากการรักษาด้วยยาจะยับยั้งการตกไข่ ทำให้มีบุตรไม่ได้ชั่วคราว สำหรับการรักษาด้วยการผ่าตัด รศ.นพ.อัมพัน แนะนำผู้ป่วยให้เลือกผ่าตัดผ่านกล้องโดยผู้เชี่ยวชาญเท่านั้น เพราะแผลเล็ก เจ็บน้อย ฟื้นตัวเร็วเสียเลือดน้อย โอกาสเกิดพังผืดต่ำและสามารถเก็บงานละเอียดได้ดี ทั้งสามารถตัดเลาะรอยโรคในส่วนที่แอบซ่อนลึกๆ ได้หมด และดีกว่าการผ่าตัดเปิดหน้าท้องอย่างชัดเจน
คุณผู้หญิงที่เป็นสาวโสดที่มีอาการปวดประจำเดือนอย่างรุนแรง และกลัวการตรวจภายใน อย่าได้กังวลที่จะพบแพทย์ เพราะการตรวจวินิจฉัยอีกทางเลือกหนึ่งที่สามารถทำได้โดยไม่จำเป็นต้องตรวจทางช่องคลอด คือการตรวจอัลตราซาวด์ทางหน้าท้องหรือทวารหนัก
รู้อย่างนี้แล้วสาวโสดกลุ่มเสี่ยงจะลังเลอยู่ไย ถึงเวลาต้องมาพบสูติ-นรีแพทย์โดยเร็ว หากพบว่ามีประจำเดือนออกมามากและปวดประจำเดือนอย่างรุนแรง แม้จะเพียงครั้งเดียวในชีวิตก็ถือว่าไม่ปลอดภัยแล้วเพื่อสุขภาพคุณในระยะยาวนะคะ!!
ข้อมูลเพิ่มเติม
https://www.pobpad.com/endometriosis